چگونه حق تألیف و ترجمه کتاب‌های خود را به کشورهای دیگر بفروشیم
مجید جعفری اقدم
manager@pol-ir.com
رییس آژانس ادبی و ترجمه پل
به گزارش خبرنگار مهر، در آستانه برگزاری برخی از بزرگترین نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب در جهان، مساله کپی رایت و حق انتشار کتاب در خارج از ایران بیش از پیش خود را برای ناشران و مولفان ایرانی نمایان می‌کند. در همین زمینه مجید جعفری اقدم کارشناس نشر بین‌الملل و مدیر آژانس ادبی و ترجمه پل در یادداشتی به بررسی راهکارهایی برای مبادله صحیح کتاب در فضای خارج از ایران پرداخته است :
نویسنده‌ها و اهالی قلم معمولاً سعی می‌کنند دانش، آموخته‌ها و برداشت‌های خود از زندگی و محیط پیرامونی را در قالب تألیف کتاب به دیگران انتقال دهند. این دیگران فقط مردم جامعه‌ای که نویسندگان در آن زندگی می‌کنند، نیستند. دایره مخاطبان آن‌ها می‌تواند به گستره‌ی جغرافیایی جهان باشد. چراکه باوجود تنوع فرهنگی میان مردم جهان آن‌ها از سرشت و ذات انسانی تقریباً یکسان و مشابهی برخوردارند.
به‌طور مثال در بیشتر جوامع انسانی رابطه عاطفی والدین با بچه‌ها یا خیلی رابطه‌های عاطفی، عشقی و هیجانی دیگر بین انسان‌ها ماهیت مشابهی دارند. خانم الیوت کاتز نویسنده آمریکایی می‌گوید وقتی کتاب «یک زن می‌خواهد مردی قوی داشته باشد» را می‌نوشتم در ذهنم مخاطب کتاب فقط زنان آمریکای شمالی بودند اما بعد از چاپ کتاب در سفر به کشورهای دیگر وقتی آن را به خانم‌های دیگر عرضه کردم بازخوردهایی را مشاهده کردم که نشان از علاقه شدید آن‌ها به کتاب بود. در مدت کوتاهی کپی‌رایت کتاب به دوازده کشور فروخته شد و حتی شمارگان فروش در کشورهای خارجی بیشتر از کشورهای آمریکای شمالی شد.
آثار ایرانی، فارغ از شعار هنر نزد ایرانیان است و بس، در پاره‌ای از موضوعات، به‌ویژه علوم انسانی و ادبیات کودک و نوجوان به جهت غنای محتوایی قابل‌طرح و عرضه در بازارهای نشر کشورهای مختلف هستند و بلاشک در بعضی بازارهای نشر مخاطبان بالقوه و بالفعل دارند. متأسفانه در کنار عوامل مختلف ناکامی نشر ایران در بازارهای بین‌المللی یکی دیگر از عوامل، خوب و حرفه‌ای معرفی نکردن کتاب‌ها و نویسندگان ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی نشر است. این امر می‌تواند به‌راحتی توسط خود نویسندگان، که عمدتاً حق ترجمه و انتشار آثارشان به زبان‌های مختلف در کشورهای خارجی در اختیار خودشان است، صورت پذیرد.
در ادامه به ۶ قدمی که می‌تواند به نحوه معرفی کتاب ایرانی به ناشران خارجی کمک کند، اشاره می‌کنیم:
۱- تهیه ایمیلی شامل خلاصه کتاب و فهرست عناوین-مشخصات کتاب-کامنت ها و تعاریفی که از کتاب شده است-ذکر رویدادهای ادبی که درباره کتاب اتفاق افتاده است-اشاره به نقدها یا مطالبی که در روزنامه‌ها یا مجلات راجع به کتاب نوشته‌شده است. در ایمیلتان از طرف خارجی اجازه بگیرید نسخه ایی از کتاب را برایش پست کنید. اگر مخاطب شما ناشر خارجی است از او بخواهید آدرس ایمیل آژانس ادبی‌اش را در اختیار شما بگذارد.
۲- تهیه حداقل بیست یا سی صفحه از متن کتاب به زبان انگلیسی: به‌عنوان صفحات نمونه حداقل ۲۰ تا ۳۰ صفحه از کتابتان را به زبان انگلیسی برگردانید تا ناشر یا آژانس ادبی خارجی بتواند نوع ادبیات قلم شما و کتابتان را ملاحظه و بررسی نماید. البته اگر کل کتاب به انگلیسی ترجمه شود امتیاز بزرگی درفروش کپی‌رایت آن خواهد بود.
۳-جستجوی آژانس ادبی خوب: آژانس‌های ادبی حرفه‌ای در هر کشور ناشرهای بازارهای نشرشان را می‌شناسند. وقتی کتابی از طرف آژانس‌های ادبی به ناشران معرفی می‌شود، آن‌ها آن را با دقت بیشتری موردتوجه قرار می‌دهند. چون می‌دانند آژانس‌ها از همکاری کارشناسان و ویراستارهای حرفه ایی برای مطالعه و شناخت کتاب خوب، مناسب بازار و مورد وثوق سلیقه و ذائقه مخاطبین بازارهای نشر برخوردارند. برای یافتن آژانس ادبی خوب در هر کشوری:
الف) کتاب یا کتاب‌هایتان را در نمایشگاه‌های معتبر بین‌المللی کتاب که معمولاً آژانس‌های ادبی جهان در آن‌ها شرکت می‌کنند عرضه کنید.
ب) برای اعتبارسنجی آژانس‌های ادبی به سایت International Literary Market place مراجعه کنید.
ج) برای جستجوی آژانس‌های ادبی در کشورهای مختلف به سایت‌ها Foreign Rights و Foreign Right agent مراجعه کنید.
۴-وقتی آژانس ادبی مناسب پیدا کردید، متنی را که در خصوص کتاب آماده کرده‌اید برایش ایمیل کنید. در صورت پذیرش انجام کار توسط او، سپس نسخه‌ای از کتاب را برایش بفرستید. بیشتر آژانس‌های ادبی از هر قرارداد فروش رایت در خارج از کشور محل اقامت صاحب اثر ۲۰ الی ۲۵ درصد از کل مبلغ قرارداد خارج و ۱۰ الی ۱۵ درصد در داخل کشور به‌عنوان حق کمیسیون دریافت می‌کنند.
۵-در طول زمانی که آژانس ادبی روی کتاب شما کار می‌کند با او همکاری نمایید. اگر نیاز به نسخه‌های بیشتر از کتاب پیدا کرد بلافاصله در اختیار او قرار دهید. اگر ناشر یا آژانس دیگری به شما مراجعه نمود، او را به آژانسی که قرارداد کاری دارید ارجاع دهید. در صورت وقوع هر اتفاق خوب برای کتابتان آن را به آژانستان گزارش نمایید و …..
۶- قراردادی بین شما و آژانس ادبی امضا می‌شود و از این طریق شما به او نمایندگی می‌دهید که حق تألیف یا ترجمه شمارا به ناشرهای خارجی بفروشد. قبل از امضای قرارداد حتماً با یک کارشناس نشر بین‌الملل یا فرد آشنا به مسائل حقوقی مشورت کنید.
ازآنجایی‌که بیشتر ناشران در دنیا ترجیح می‌دهند از کانال آژانس‌های ادبی سفارش کتاب برای ترجمه یا انتشار را قبول کنند، شما نویسندگان محترم نیز برای عرضه آثارتان در سطح جهانی بهتر است از طریق آژانس‌های ادبی یا ناشران ایرانی که در سطح بین‌المللی فعال هستند و کارهای فروش رایت آثارشان را از طریق آژانس‌های ادبی انجام می‌دهند، برای این منظور اقدام نمایید. راقم این مقاله فکر می‌کند چند آژانس ادبی نه‌چندان فعال در داخل کشور در مرحله اول و سپس آژانس‌های ادبی در کشورهای همسایه مثل ترکیه قابل‌اعتمادتر هستند. به‌هرحال کارشناسانی در ایران داریم که در حوزه بین‌الملل صاحب‌نظر هستند و می‌توانند در این حوزه به نویسندگان عزیز ایرانی مشاوره بدهند.