به نام خدا

نمایشگاه های بین المللی کتاب،دروازه ورود به بازارهای بین المللی نشر

مجید جعفری اقدم

رییس آژانس ادبی و ترجمه پل

فرهنگ مکتوب و صنعت نشر در کشور عزیزمان ایران از ظرفیت ها و توانمندی هایی به جهت محتوا برخوردار است و قابلیت استفاده از این توانمندی ها در راستای بسط  و تقویت دیپلماسی فرهنگی و کمک به توسعه و رشد اقتصاد نشر داخلی در بازارهای بین المللی را دارد.کارگزاران فرهنگی و نشر در دولت و فعالان نشر در بخش خصوصی با اشراف به این موضوع در چند سال اخیر تصمیم ها و برنامه ریزی هایی را برای ورود و حضور در رویدادهای مرتبط با بازارهای نشر بین الملل تجربه کرده اند.این تجربه ها نقش ارزنده ایی در معرفی نشر ایران در جهان داشته اند.اما متاسفانه آنگونه که شایسته و بایسته است آنها منتج به دستیابی موفق به اهداف حضور و فعالیت در عرصه های بین المللی نشر، از جمله توسعه اقتصاد نشر ایران در جهان نیانجامیده است.

یکی از بسترهای لازم برای ورود به یازارهای بین المللی نشر نمایشگاه های بین المللی کتاب هستند.صنعت نشر ما سالیان سال است که در این رویدادها کم و بیش شرکت می کند و امسال نیز برنامه های مفصلی برای حضور در نمایشگاه کتاب پکن،به عنوان مهمان ویژه و در نمایشگاه فرانکفورت آلمان دارد.عوامل و فعالان نشر کشور، در بخش دولتی و خصوصی، برای بهره مندی از این رویدادهای مهم فرهنگی نیازمند داشتن درک درست از بازارهای بین المللی نشر و فضاها و امکانات آنها در راستای کمک به توسعه نشر کشور در ابعاد گوناگون هستند.

در این مقاله با نگاهی به اهمیت نمایشگاه های بین المللی کتاب در جهان نکاتی برای کمک به حضور هدفمند و بهره مندی بیشتر از شرکت در نمایشگاه های کتاب آورده می شود.

نمایشگاه های بین المللی کتاب

نمایشگاه های بین المللی کتاب در جهان،که جزو نمایشگاه های تجاری محسوب می شوند،نقش مهمی در توسعه نشر در جهان دارند.این نمایشگاه ها محمل و فرصتی تاثیرگذار در برقراری ارتباطات کاری بین عوامل نشر از کشورهای مختلف هستند.فعالان نشر هر کشور که مخاطبین آثار خود را در گستره جهانی و فراتر از مرزها جستجو می کنند،شرکت در نمایشگاه های مختلف کتاب را برای آشنایی با تازه ها و روندهای نشر و کتاب در مناطق جغرافیایی جهان،دیدار و ملاقات با فعالان و عوامل نشر از کشورهای دیگر و مذاکره و برقراری روابط همکاری های تجاری در حوزه های مختلف بازار بین المللی نشر را فرصت مغتنمی می شمارند.از این رو بیشترین تعاملات همکاری ، مبادلات و خرید و فروش کپی و رایت و ترجمه بین ناشران و سایر عوامل نشر در این نوع رویدادهای فرهنگی اتفاق می افتد و هزاران قراردادهای تجاری بین ناشران و آژانس های ادبی منعقد می گردد.

ناشران،آژانس های ادبی،موزعین،کتابفروشان،نویسندگان،تصویرگران،مترجمین و محققین از جمله شرکت کنندگان در نمایشگاه های بین المللی هستند که در قالب غرفه دار(Exhibitor) و یا بازدید کننده تجاری(Trade Visitor) در نمایشگاه ها حاضر می شوند.نمایشگاه های کتاب ابتدا با هدف عرضه و فروش کتاب پایه گذاری شدند،ولی در چند دهه اخیر رویکرد غالب در این نمایشگاه ها معطوف به بسترسازی برای برقراری روابط و همکاری های حرفه ایی نشر و عقد قراردادهای مختلف شده است.از این رو بیشتر شرکت کنندگان در نمایشگاه های بین المللی کتاب با هدف فروش کپی رایت و ترجمه آثار خود و یا خرید رایت آثار از ناشران و آژانس های ادبی دیگر در این نوع نمایشگاه ها حضور می یابند.مسئولان برگزار کننده نمایشگاه ها نیز با اولویت بخشی به این نوع فعالیت ها امکانات و فضاهای ویژه ایی را تحت عنوان (Right Centers) فراهم می آورند تا موجبات دیدار و مذاکرات برای مبادلات رایت و ترجمه میسر و تسهیل شود.

از طرف دیگر، دولت هایی که به دنبال توسعه دیپلماسی فرهنگی از کانال فرهنگ مکتوب هستند، از این نمایشگاه ها به عنوان محملی برای عرضه و معرفی قابلیت ها و ظرفیت های نشر داخلی در صحنه های جهانی بهره می جویند.آنها ضمن کمک،زمینه سازی و تسهیل حضور عوامل و فعالان نشر خود در این رویدادهای فرهنگی،خواه بصورت Collective Stands و خواه بصورت غرفه های مستقل،در معرفی،تبلیغ و اطلاع رسانی دیگر توانمندی های ملی در حوزه فرهنگ و کتابت تلاش می نمایند.

با این توصیف بدیهی است برای حضور موفق و فعال در نمایشگاه های بین المللی کتاب و بهره جویی از فرصت های فراهم آمده در آنها نیازمند شناخت دقیق اهداف،برنامه ها،امکانات و قواعد حضور در هر نمایشگاه خارجی کتاب هستیم.این شناخت ما را در برنامه ریزی برای شرکت هدفمند و برداشتن گام های بلند در توسعه نشر کشور در سطح بین المللی کمک می کند.

نکاتی در خصوص حضور موفق در نمایشگاه های بین المللی کتاب

1-آشنایی با نمایشگاه:

نمایشگاه ها همه ساله زمینه های حضور ، ملاقات و گفتگوهای هزاران نفر از عوامل نشر را فراهم می آورند.هزاران کپی رایت و ترجمه منعقد و انواع همکاری های حرفه ای در نشر بین الملل پی ریزی می شود.علاوه از این، رویدادهای مهم فرهنگی و ادبی برنامه ریزی و اجرا می گردد.اطلاع اجمالی از فضاها و سالن ها و اتفاقاتی که در این نمایشگاه روی می دهد میتواند ما را در بهره برداری مفید از آنها کمک کند.

2-مخاطب شناسی و نیاز سنجی:

بررسی و آشنایی با شرکت کنندگان در نمایشگاه ها و اطلاع از نیاز ها و درخواست های آنها می تواند ما را در انتخاب و عرضه آثاری که قرار است در نمایشگاه ارائه کنیم، کمک نماید.ناشران و آژانس های ادبی عمدتا با هدف معرفی و فروش رایت آثارشان و یا خرید کپی رایت از ناشران دیگر در نمایشگاه ها حضور می یابند.اطلاع از موضوع کاری و علاقه شرکت کنندگان موجب می شود ما بتوانیم آثار مناسب علاقه و نیاز آنها را ارائه نماییم.

شما میتوانید با مراجعه به سایت نمایشگاه ها ناشران، آژانس های ادبی و سایر شرکت کنندگان در نمایشگاه ها را شناسایی و با حوزه کاری آنها آشنا شوید و از میان آنها مشتری های احتمالی خود را انتخاب کنید.

3-تهیه کاتالوگ معرفی آثار (Rights Guid)

بعد از انتخاب آثارتان، با توجه به مخاطبین حاضر در نمایشگاه، باید مقدماتی را برای معرفی مناسب آنها در نمایشگاه انجام دهید از جمله:

الف: تهیه رایت گاید

معرفی هر کتاب حاوی اطلاعات زیر خواهد بود:

_مشخصات شناسنامه ای کتاب (عنوان، نویسنده، ناشر، موضوع، سال نشر، نوبت چاپ، تعداد صفحه، گروه سنی، اندازه، شابک)

_ متن معرفی کتاب (خلاصه کتاب، درباره کتاب): این متن بهتر است در دو پاراگراف (پاراگراف اول خلاصه کتاب،    و پاراگراف دوم درباره کتاب) و در 300تا 500 کلمه نوشته شود.

_ متن معرفی نویسنده: نویسنده در حداکثر 200کلمه معرفی  شود و شامل سابقه فرهنگی و ادبی، اسامی آثار و   افتخارات ادبی او خواهد بود.

ب_  تهیه نسخه انگلیسی از کتاب:

مشتری خارجی رایت کتاب برای بررسی کتاب نیازمند نسخه انگلیسی آن است.در صورت نبود نسخه انگلیسی از کتاب تان حداقل 6000و حداکثر 8000 کلمه از متن کتاب را باید به زبان انگلیسی در اختیار مخاطب خارجی خود قرار دهید.در خصوص کتاب های کودک و تصویری کل متن باید به انگلیسی ارائه شود.

4-ارسال کاتالوگ به ناشران خارجی شرکت کننده در نمایشگاه با توجه به موضوع کتاب/ کتاب هایتان:

معمولا ناشران و آژانس های ادبی شرکت کننده در نمایشگاه حداقل یک ماه مانده به شروع نمایشگاه برنامه قرار ملاقات هایشان را تنظیم می کنند و خارج از جدول برنامه ملاقاتشان کسی را برای ملاقات و مذاکره نمی پذیرند. شما نیز برای بهره برداری بهتر از زمان های حضورتان در نمایشگاه باید جدول قرار ملاقات داشته باشید.برای تنظیم قرار ملاقات هاکاتالوگ معرفی آثارتان را به همراه نامه ی حاوی اطلاعات مفید از موسسه انتشاراتی خود به ناشران مرتبط ارسال و درخواست وقت ملاقات و مذاکره بکنید.مدت هر قرار ملاقات حداقل نیم ساعت است.

    5- قرار ملاقات ها و رعایت آداب مذاکره تجاری:

از قبل اطلاعات لازم از طرف های ملاقات و فعالیت ها و برنامه های انتشارات آنها بدست آورید. محورهای موضوعاتی که میخواهید در ملاقات هایتان مورد مذاکره قرار گیرد را تهیه و لیست کنید.بهتر است به طرف ملاقات

بگویید که از فعالیت ها و آثار آنها اطلاع دارید و علاقه مندید در تعامل دو طرفه هم رایت آنها را بخرید و هم علاقه مندید آثارتان توسط انتشارات آنها در کشور مقصد ترجمه و منتشر شود.اول اجازه دهید او خود و آثارش را برای شما معرفی کند. درباره کتاب یا کتاب هایی که می خواهید معرفی کنید اطلاعات کامل داشته و نکات برجسته از کتاب / کتاب ها را در وقت محدودی که دارید بازگو کنید و به موضوع استفاده از گرنت های ایرانی درصورت خرید رایت اشاره کنید.یادتان باشد که اولین ملاقات و مذاکره با طرف/ طرف های ملاقات در جلب علاقه ، توجه و اعتماد آنها به شما و آثارتان خیلی مهم است.

6- آشنایی و اشراف به اسناد و مدارک متون حقوقی در نشر بین الملل

هرنوع همکاری و معامله ای در نمایشگاه با طرف های خارجی در قالب انعقاد قرارداد های مربوطه از جمله قرارداد کپی رایت، قرارداد تالیف مشترک کتاب، قرارداد چاپ مشترک کتاب، قرارداد توزیع کتاب و…. انجام می پذیرد. لذا آشنایی شما با انواع این قرادادها و مفاد آنها امری لازم و بایسته است.یکی از قراردادهای مهم، قرارداد خرید یا فروش کپی رایت می باشد که ذیلا به نکاتی چند در مورد آن اشاره می شود:

1-به نوع رایتی که واگذار می کنید دقت شود و در قرارداد ذکر گردد: رایت ترجمه، رایت تصویر، رایت اقتباس برای فیلم و ….

2-به زبان و منطقه جغرافیایی که قرار است کتاب ترجمه و تایپ شود دقیقا اشاره شود.

3-به زبانی که تعهد می کنید کتاب تان را در اختیار طرف قرار داد بگذارید، توجه کنید  که آیا نسخه فارسی  کتاب را تحویل خواهید داد یا نسخه انگلیسی آن را.ترجمه کتاب به زبان انگلیسی میتواند جزو تعهدات شما باشد.

4-معمولا مدت استفاده از رایت کتاب برای مشتری در کشورهای مختلف در چاپ اول 5سال است که این موضوع باید در قرارداد ذکر شود.

5-مدت زمانی که قرار است مشتری کتاب را ترجمه و چاپ کند باید در قرارداد مشخص شود. اگر مشتری در مدت زمان مشخص شده نتواند کتاب را ترجمه و چاپ کند در آنصورت قرارداد ملغی و شما میتوانید رایت کتاب را به مشتری دیگر در همان کشور واگذار کنید.

6-موضوع مجاز بودن یا نبودن مشتری در دست بردن در متن یا تصاویر کتاب را در قرارداد مشخص کنید.موضوع ذکر نام ناشر و نویسنده اصلی کتاب در متن ترجمه و چاپ شده توسط مشتری خارجی را در قرارداد متذکر شوید.

7-مبلغ رایت متن هر کتاب بر اساس فرمول زیر محاسبه می شود:

مبلغ رایت برای چاپ اول = 6%-8%×قیمت پشت جلد در کشور مقصد×تعداد چاپ در کشور مقصد

مبلغ رایت برای کلیه چاپ ها = 3× مبلغ رایت برای چاپ اول

توجه: مبلغ رایت تصاویر بر اساس هر فریم محاسبه می شود و توافقی است.

معمولا 15% مبلغ کل به عنوان پیش پرداخت بعد از انعقاد قرارداد و الباقی مبلغ به صورت رویالیتی( tyroyali ) در بازه زمانی که در قرارداد مشخص می شود پرداخت می گردد.

توجه: از آنجاییکه ماعضو قانون کپی رایت نیستیم و پیگیری حقوقی قرارداد برای دریافت الباقی مبالغ شاید دچار مشکل شود، پیشنهاد می شود قرارداد را به صورت فلت فی(Flat Fee (و تمام شده ببندید و بعد از تحویل فایل باز کتاب تسویه حساب کنید.

8-قبل از امضاء هر قراردادی حتما با یک  ارشناس حقوقی مشورت نمایید.

9-به تعهداتی که در قرارداد می دهید دقت کنید.