راهنمای استفاده از نمایشگاه کتاب استانبول

مقدمه

در کشور همسایه ترکیه هر سال 6 نمایشگاه کتاب در شهرهای استانبول، ازمیر، دیاربک، بورسا، آنتالیا و چکورا برگزار می شود که از این بین نمایشگاه کتاب استانبول به عنوان بزرگترین نمایشگاه و بصورت بین المللی برگزار می گردد.
این نمایشگاه همه ساله در ماه نوامبر(آبان و آذر) در محل نمایشگاه های استانبول (تویاپ) با همکاری موسسه نمایشگاه ها و اتحادیه ناشران ترکیه برگزار می گردد. مدت نمایشگاه 15 روز می باشد که 4 روز آن بصورت بین المللی است. امسال(2014) سی و سومین دوره نمایشگاه
می باشد که از 15 تا 28 نوامبر(24 آبان الی 8 آذر ماه 93) برگزار می شود. همه ساله یک کشور بعنوان کشور میهمان و یک نویسنده به عنوان نویسنده افتخاری نمایشگاه تعیین می شود.سال گذشته کشور میزبان چین و نویسنده افتخاری تانیر تیمر، رمان نویس ترکیه ای، بودند.
به مناسبت میهمان ویژه بودن، کشور چین توانست 100 ناشر با بیش از 6000 عنوان کتاب را در این نمایشگاه به همراه برنامه های مختلف فرهنگی شرکت دهد. در نمایشگاه استانبول قریب به 700 ناشر و موسسه انتشاراتی از ترکیه و 30 ناشر از کشورهای دیگر شرکت می کنند و قریب به 20 نویسنده معتبر از سراسر جهان مهمان نمایشگاه می شوند.همچنین نزدیک به 300 برنامه و رویداد فرهنگی در این نمایشگاه اجرا می گردد. ضمنا یک سالن ویژه برای نمایش نقاشی ها و تصاویر با حضور بیش از 100 گالری از ترکیه و سایر کشورها در برپا می گردد. بخش بین الملل نمایشگاه در سالن 10 با حضور و شرکت بیش از 200 ناشر،آژانس ادبی و اتحادیه ناشران و سازمان های فرهنگی دولتی از بیش از 40 کشور به مدت 4 روز برگزار می گردد.
از سال 2013 دو سالن جدید ویژه نشر الکترونیک و ناشران آموزشی و دانشگاهی افتتاح گردیده است. بخش قابل توجه دیگر این نمایشگاه سالن ویژه امضا است.نویسندگان معروف ترک هر روز با برنامه از پیش تعیین شده در این سالن حضور یافته و کتاب های خود را که در نمایشگاه خریداری شده امضا می نمایند و از این طریق ارتباط رودر رو با مخاطبین خود برقرار می کنند. نمایشگاه استانبول مثل نمایشگاه تهران بیش از آنکه نمایشگاه باشد بیشتر فروشگاه کتاب است.در دو روز اول بازگشایی نمایشگاه که با تعطیلا آخر هفته مصادف است بیشتر خانواده ها و اهالی کتاب و ادبیات بازدید کننده هستند.در روزهای دیگر نمایشگاه معمولا با هماهنگی وزارت فرهنگ و آموزش و پرورش ترکیه، دانش آموزان را جهت بازدید و خرید مدارس به نمایشگاه می آورند.
ایران در این نمایشگاه حضور فعالی ندارد و تاکنون هیچ ناشر ایرانی بطور مستقل در آن شرکت نکرده است،الا موسسه نمایشگاه های فرهنگی ایران و رایزنی فرهنگی در ترکیه که معمولا در بخش بین الملل حضور تشریفاتی و تبلیغی دارد.

بخش های مختلف نمایشگاه

الف: بخش ناشران داخلی

قریب 700 ناشر داخلی در 5 سالن در موضوعات مختلف کتابهای خود را در معرض نمایش و فروش می گذارند.سالن های 2و3 ویژه ناشران کودک و نوجوان،سالن 6 ویژه ناشران آموزشی و دانشگاهی و سالن 4 و 5 مختص ناشران در موضوعات علوم انسانی و سایر موضوعات دیگر می باشد. ناشران کوچک اکثرا با غرفه های 4 متری در سالن 4 مستقر هستند و شاید کم رونق ترین محل نمایشگاه باشند. با بررسی اجمالی کاتالوگ های ناشران ترکیه ای براحتی موضوع تخصصی نشدن نشر نزد ناشران ترک به جهت موضوعی را می توان فهمید.اکثر ناشران حداقل درسه یا چهار موضوع کتاب منتشر می کنند.به گفته یکی از کارشناسان اتحادیه ناشران ترکیه بیش از 70 درصد کتاب ها توسط چند موسسه بزرگ انتشاراتی در ترکیه انجام می گیرد و اکثر فضاهای خوب نمایشگاه در اختیار این موسسات می باشد.برای مثال انتشارات”تیماش” در 3 سالن و هرکدام 40 متر غرفه دارد.

ب:بخش بین الملل

بخش بین المللی نمایشگاه در سا لن شماره 10 برپا می شود.علاوه از کشور میهمان معمولا چند موسسه فرهنگی یا نمایشگاهی از کشورها خارجی در این سالن حضور دارند.این ناشران اکثر ناشران یا سازمان های دولتی می باشند که بیشتر جنبه تشریفاتی و تبلیغی دارند در چند سال اخیر وزارت فرهنگ ترکیه تلاش دارد بخش کپی رایت را در این سالن فعال کند و معمولا با دعوت از آژانس های ادبی سعی در رونق دادن به این بخش می باشد.آژانس ادبی و ترجمه پل میهمان ویژه این نمایشگاه در سال 2012 بود و مدیر این خانه در این سالن سخنرانی داشت. در بخش بین الملل علاوه از ناشران خارجی موسسه تدا که وظیفه حمایت از ناشران خارجی که کتابهای ترکیه ای را به زبان های دیگر ترجمه و چاپ می کنند را به عهده دارند، و اتحادیه ناشران ترکیه مستقر می شوند و نسبت به برنامه های خود تبلیغ و اطلاع رسانی می کنند.

ج: بخش صنایع هنری

این بخش که در سالن های 7، 8 و 9 برگزار می شود، تابلو نقاشی ها، تصاویر و مجسمه های هنری و کارهای دستی نفیس از ترکیه و کشورهای دیگر را در فضائی بسیار زیبا و هنری به نمایش می گذارد.

د: بخش سالن امضاء

این بخش که در سالن 1 تدارک دیده می شود، هر روز میزبان چند نویسنده می باشد که برای امضای کتاب هایشان که از نمایشگاه خریداری می شود، در این سالن حاضر می شوند. این بخش یکی از شلوغ تر ین و پرطرفدارترین بخش های نمایشگاه است و مورد استقبال جوانان زیادی قرار می گیردو صف های طولانی تشکیل می گردد.

ر : بخش رویدادهای فرهنگی

به طور میانگین هر روز 20 الی 25 جلسه سخنرانی یا نشست فرهنگی یا ادبی در نمایشگاه برگزار می شود. اکثر این جلسات را خود ناشران ترکیه برگزار می کنند و در موضوعات نشر بین الملل ترکیه صحبت می شود. کشورمیهمان نیزجلسات مختلفی در خصوص معرفی نشر کشور خود برگزار می نماید.

نگاهی به بازار نشر در ترکیه

جمعیت:75176000 نفر
افراد با سواد:91
درصد تعداد عناوین کتب چاپ شده در سال:حدود 42000(58 % آموزشی،3%دانشگاهی،5%ترجمه و 34%کتاب های عمومی)
تعداد ناشران:1811
تعداد کتابفروشان :6000
تعداد موزعین:150

قنون کپی رایت:

کشور ترکیه عضو قانون کپی رایت ترکیه،کنوانسیون برن و کنوانسیون جهانی کپی رایت می باشد.پروژه دولتی تدا(TEDA) از ترجمه کتاب های ترکیه ای به زبان های خارجی توسط ناشران در سایر کشورها حمایت می کند.تا این تاریخ حدود 800 عنوان کتاب ترکیه ای با حمایت این پروژه در کشورهای مختلف چاپ شده است.این حمایت یا با پرداخت درصدی از حق الزحمه ترجمه و یا درصدی از هزینه چاپ به ناشر خارجی پرداخت می شود.(جهت کسب اطلاعات بیشتر با آژانس ادبی و ترجمه پل تماس حاصل شود.) ضمنا ناشران ترکیه ای در سال میانگین تا 200 عنوان از کپی رایت کتاب های خارجی را جهت ترجمه و چاپ در ترکیه خریداری می نمایند.

وضعیت ترجمه و تالیف در ترکیه

در بررسی های اجمالی که از کاتالوگ ها و برو شورهای ناشران حاضر در نمایشگاه ترکیه بدست می آید قریب به 50 درصد کتاب های ترکیه ترجمه و بقیه تالیفی هستند. پراکندگی موضوعی عناوین کتاب های ترجمه شده تقریبا متعادل است،با این همه در موضوع کودک و نوجوان و علمی بیشتر به چشم می خورد.با این که در ترجمه ادبیات داستانی کلاسیک جهان به زبان ترکی خیلی کار کرده اند و این نوع ادبیات استقبال زیادی نیز دارد، ولی به جهت خلق رمان های معاصر پیشرفت خوبی دارند.در حوزه علوم انسانی به موضوع فلسفه و تصوف خیلی علاقه نشان می دهند و کتاب های زیادی را از کشورهای مختلف ترجمه و چاپ کرده اند.
در حوزه دین چند ناشر بزرگ بصورت تخصصی کتاب ترجمه و تالیف و چاپ می کند که از جمله آنها می توان به انتشارات انسان،کوثر و دیانت اشاره کرد. بیشتر کتاب ها در موضوع دین تالیفی می باشند.در موضوع قران و بویژه علوم قرانی زیاد کار کرده اند.

وضعیت ترجمه کتاب های ایرانی در ترکیه

کتاب هایی که از ایران یا در موضوع ایران در ترکیه منتشر می شوند را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

الف: کتاب های تالیفی

که عمدتا در موضوعات سیاسی،تاریخی و بویژه سابقه روابط تاریخی و فرهنگی دو کشور می‏باشند

ب:کتاب های ترجمه

کتاب های ترجمه شده ایرانی در ترکیه در سه موضوع کودک و نوجوان،ادبیات داستانی،فلسفه و تصوف قابل تقسیم هستند.
این کتاب ها یا از طریق خرید رایت توسط ناشران ترکیه از نویسندگان ایرانی(با ارتباطات شخصی خود نویسندگان)ترجمه و چاپ می شوند مثل کتاب های ابراهیم حسن بیگی،عرفان نظر آهاری، محمد رضا بکایی،مصطفی مصطور و… یا از طریق ایرانیان مقیم ترکیه نویسندگان ایرانی مثل کتاب های صمد بهرنگی منتشر می شوند. دسته دیگر از کتاب ها توسط مترجمین ترک که ادبیات فارسی یاد گرفته اند و یا توسط ایرانی هایی که به زبان ترکی استانبولی وارد هستند ترجمه و با دریافت حق ترجمه در اختیار ناشران ترک قرار می گیرد و اگر کتابی نیاز به اجازه صاحب اثر برای چاپ داشته باشد مترجم از ناشر یا نویسنده ایرانی این اجازه را دریافت می کند.
تا آنجا که بررسی های ما نشان می دهد کمتر نویسنده یا ناشر ایرانی بابت واگذاری و یا فروش رایت کتاب خود از ناشر ترکیه ای پول دریافت کرده است و اکثر کتاب ها از طریق دریافت حق ترجمه و یا با سفارش چاپ از طرف موسسات فرهنگی ایرانی توسط ناشران ترک منتشر می شوند. پاره دیگر از کتاب های ترجمه مربوط به کتاب های کلاسیک ایرانی بویژه کتاب های شعر می باشد که در انواع چاپ ها و توسط ناشران مختلف ترکیه ای به زبان ترکی استانبولی چاپ می شوند.برای مثال در سال 2011 از کتاب منطق الطیر عطار نیشابوری 3 چاپ مختلف توسط 3 ناشر متفاوت انتشار یافته بود.