مجید جعفری اقدم
رییس آژانس ادبی و ترجمه پل
ایران کشور میهمان ویژه نمایشگاه کتاب پکن در سال 2017 است و این بستر و فرصت طلایی برای ایجاد و بسط روابط تجاری بین اقتصاد نشر ایران و چین محسوب می شود.بهره مندی از این ظرفیت نیازمند آشنایی شرکت کنندگان ایرانی در این نمایشگاه از بازار نشر چین و رویکرد درست مسولان برگزار کننده غرفه ملی ایران در نمایشگاه پکن در سیاست گذاری و برنامه ریزی با هدف حضور هدفمند و پی ریزی برنامه ها و فعالیت هایی فرهنگی معطوف به ارتقای دیپلماسی فرهنگی بین ایران و چین و مهمتر از آن کمک به توسعه اقتصاد نشر کشور در سطح بین المللی است.اگر حضور نشر ایران در این بزرگترین نمایشگاه کتاب در آسیا منتج به برقراری روابط حرفه ایی نشر ،از جمله مبادلات کپی رایت(Right Transactions) ، همکاری در تولید مشترک آثار(Co-editions) و همکاری در انتشار مشترک آثار(Co-publishing) بین صنعت نشر ایران و چین و سایر کشورهای آسیایی ، بویژه آسیای جنوب شرقی، نشود گناه فرصت سوزی و هزینه کرد بیت المال در ذمه مسولان ذیربط خواهد ماند.
در این کوتاه نوشته تلاش می شود اطلاعات اجمالی و کاربردی از بازار نشر چین،نمایشگاه کتاب پکن و نحوه تعامل با عوامل نشر در چین ، با هدف کمک به ارتقا دانش و اطلاع ناشران ایرانی و سایر عوامل نشر ایرانی حاضر در غرفه ملی ایران در نمایشگاه پکن ارائه می شود.
نگاهی به بازار نشر در کشور چین
بازار نشر چین، بعد از بازار نشر آمریکا،دومین اقتصاد بزرگ نشر در جهان را داراست.طبق آمار سالیانه ارائه شده در مجله ناشران چین،نزدیک به 500 هزار عنوان کتاب در سال 2016 انتشار یافته است.نشر در چین از دیرباز دولتی بوده و است و نزدیک به 600 ناشر رسمی موجود در چین همه دولتی هستند که در قالب 32 گروه انتشاراتی ،با هدف ایجاد انگیزه رقابت، تجمیع شده اند.البته از سال 2001 به این طرف و بعد از پیوستن چین به سازمان تجارت جهانی،فضای نشر در این کشور بازتر شده است و شاهد تغییرات و اصلاحات زیادی در این حوزه بوده است به طوریکه در سال های اخیر موسسه های نیمه خصوصی تحت عنوان “آژانس های فرهنگی” می توانند با اخذ اجازه از دولت بطور مستقل کار کنند.
بیشتر عناوین کتاب هایی که در چین منتشر می شوند وارداتی هستند،به ویژه در موضوع کودک و نوجوان بیش از 90 درصد محتوای کتاب ها از کشورهای دیگر،عمدتا از کشورهای اروپایی ، آمریکا،انگلستان،کره جنوبی و هند، وارد می شود. صنعت نشر کشورهایی همچون امریکا،انگلستان و هند سرمایه گذاری های زیادی در بازار چین کرده اند و کمپانی های نشر زیادی در این کشور تاسیس نموده اند و بیشتر ناشران معروف و صاحب برند دنیا در این کشور شعبه دارند.کشور هند حدود 200 موسسه انتشاراتی در این کشور دایر کرده است و در موضوع تولید کتاب به زبان انگلیسی به مخاطبان چینی فعالیت می کنند.
حدود 80 میلیون نفر از جمعیت 1.4 میلیاردی در این کشور مسلمان هستند که اغلب ریشه ایرانی دارند و در استان نین چیا ساکن هستند و علاقه زیادی به کتاب های ایرانی ،بویژه در موضوع مطالعات ایرانی و اسلامی، دارند.اما انتشار کتاب در باره اسلام در این کشور ممنوع می باشد.
بازار نشر چین به تبعیت از اقتصاد محافظه کار آن، بازاری محافظه کار است و ورود به آن نیازبه دقت و ممارست دارد.با این همه از نظر ناشران خارجی این بازار برای سرمایه گذاری بازار مطمئنی است.ورود و فعالیت در این بازار استانده ها و قواعد خود را دارد.برای حضور موفق در آن باید فرهنگ و تمدن مردم چین را خوب مطالعه کرد و به آنها در مراوادت احترام گذاشت و ضمنا باید در چهارچوب مقررات دولت کار کرد.چینی ها به فرهنگ خودشان خیلی تعلق خاطر دارند و به قول خودشان “فرهنگ ما ارتباط همه چیز است”.برای فعالیت در بازار چین باید آهسته و پیوسته عمل کرد،آداب گفتگو و تعامل با طرف های چینی را بلد بود و با حوصله تمام اعتماد آنها را برای همکاری جلب نمود.
اما از آنجاییکه بازار نشر چین به جهت اقتصادی و گردش مالی بالا(بیش از صد میلیون دلار در سال) و وجود مخاطبین بی شمار کتاب خوان، حضور در این بازار از نظر ناشران بین المللی امری معقول و سودآور به حساب می آید.از طرف دیگر،صنعت و بازار نشر در چین برای فعالان نشر خارجی به جهت وجود حوزه های مختلف فعالیت در آن و همکاری با عوامل چاپ و نشر جذابیت خاصی دارد،حوزه هایی همچون تبادلات کپی رایت و ترجمه،تولید مشترک و همچنین چاپ مشترک ، از جمله آنها می باشد.استفاده از قابلیت های صنعت چاپ و نشر در چین برای تولید کتاب با صرفه اقتصادی بیشتر از جمله انگیزه های دیگر برای ناشران خارجی جهت ورود به این بازار به حساب می آید.
با اینکه چینی ها علاقه زیادی به امر صادرات دارند، اما واقعیت این است که آنها در حوزه محتوا نیازمند خرید کپی رایت هستند.به نظر می رسد بازار نشر ایران به جهت غنی بودن در محتوا،به ویژه در موضوع ادبیات داستانی و کودک و نوجوان و تصویرسازی می تواند سهم زیادی در برآورد این نیازبازار نشر چین داشته باشد.به عبارت دیگر بازار نشر چین به جهت سخت افزاری ظرفیت های بالایی دارد و به جهت نرم افزاری نیازمند وارادت است و این امر می تواند بستر خوبی برای ایجاد و بسط رابطه تجاری بین نشر ایران و چین باشد.
اولویت های موضوعی در بازار نشر چین
بیش از 58 درصد مردم چین کتابخوان هستند.[1] شاید بتوان گفت موضوع کودک و نوجوان از بالاترین اولویت در بازار نشر این کشور برخوردار است.والدین چینی به تربیت و آموزش بچه هایشان خیلی اهمیت می دهند و بنا به گزارش مجله ناشران چین 70 درصد خانواده های چینی در هر ماه حداقل یک جلد کتاب برای بچه هایشان خریداری می کنند.[2] تعداد مخاطبان کتاب های کودک و نوجوان در چین بیش از 400 میلیون نفر تخمین زده می شود و بیش از 580 موسسه انتشاراتی در چین کار تولید و انتشار این نوع کتاب ها را بر عهده دارند.
موضوع دیگری که در بازار نشر چین حائز اولویت است کتاب های آموزشی و آکادمیک می باشد.این کشور به جهت وجود میلیون ها دانش آموز و دانشجو نیازمند حجم زیادی از عناوین در این موضوعات است.ناشران چینی این عناوین را نه تنها برای مصرف مخاطبین داخلی،همچنین برای تولید پکیج های آموزشی با هدف صدور به بازارهای بین المللی نشر در جهان لازم دارند.البته ناشران از کشورهای اروپایی،آمریکا،انگلستان و هند بخش اعظمی از بازار نشر چین در این موضوع را قبضه کرده اند. موضوع دیگر افزایش علاقمندی چینی ها به آموزش زبان انگلیسی و خواندن متون داستانی به این زبان است.ناشران چینی برای پاسخ به این نیاز در سال های اخیر در حوزه تولید و چاپ و یا واردات کتاب ها به زبان انگلیسی فعال شده اند.این امر نیز می تواند محمل خوبی برای ناشران ایرانی در تولید کتاب های داستانی و کودک و نوجوان به زبان انگلیس و عرضه در بازار نشر چین باشد.
مطلب مهم دیگر موضوع کتاب الکترونیک و دیجیتالی در بازار نشر چین است.در پی گسترش صنعت دیجیتال در این کشور،بویژه پدید آمدن انواع آی پدها، کتاب الکترونیک رشد فزاینده ایی در بازار نشر چین پیدا کرده است،به گونه ایی که نمایشگاه پکن 2000 متر مربع فضا در اختیار ناشران کتاب های الکترونیک قرار می دهد.
نگاهی به موضوع مبادلات کپی رایت و ترجمه در بازار نشر چین
با عنایت به مطالب پیش گفته در خصوص نیازمندی بازار نشر چین به واردات محتوا، دولت چین دست ناشران را برای ورود به حوزه مبادلات کپی رایت باز گذاشته است و آنها را به این امر ترغیب می کند.از طرف دیگر دولت چین علاقمندی زیادی به معرفی فرهنگ چین با استفاده از بستر و ظرفیت های بازارهای بین المللی نشر دارد.از این رو ،از سال 2015 به این طرف بازار نشر چین توجه ویژه به موضوع مبادلات رایت پیدا کرده است و رشد سریعی در خرید و فروش کپی رایت و ترجمه کتاب ها با بازارهای مختلف در جهان را تجربه کرده است.مجله ناشران چین از این موضوع به عنوان “جنبش جدید در توسعه اقتصادی نشر چین” یاد می کند.[3]
سالن رایت در نمایشگاه پکن، که توسط انجمن نویسندگان چین اداره می شود،در چند سال اخیر از رونق بالایی برخوردار بوده است.تعداد قراردادهای تجاری و به ویژه قراردادهای مبادله کپی رایت، که در سال گذشته در نمایشگاه پکن منعقد شده در مقایسه با سال 2008 که تعداد آن 1400 قرارداد بود،در سال 2016 به 3075 قرارداد رسیده است.گردش مالی مبادلات رایت در سال گذشته 736 بیلیون دلار بود که در مقایسه با سال ماقبل 2 درصد رشد داشت.[4]مبادلات کپی رایت و ترجمه در حوزه کتاب های کودک و نوجوان از بالاترین رقم برخوردار بود.ناشران چینی در این حوزه بیشتر از ناشران کره جنوبی،آمریکا،فرانسه و انگلستان کپی رایت خریداری کردند و سهم کشور ما از این بازار در سال قبل صفر بود.
نگاهی به نمایشگاه کتاب پکن
نمایشگاه پکن در سال 2017 بیست و چهارمین دوره خود را برگزار می کند و کشور ما امسال کشور میهمان ویژه این نمایشگاه می باشد.این نمایشگاه بزرگترین نمایشگاه کتاب در آسیاست و درواقع دروازه ایست برای ورود به بازار نشر چین.در نمایشگاه پارسال پکن بیش از 2400 ناشر و حدود 300 هزار نفر به عنوان بازدید کننده شرکت کردند. عوامل مختلف نشر از 86 کشور در نمایشگاه کتاب پارسال چین به عنوان ناشر، آژانس ادبی، موزع، نویسنده و مترجم حضور داشتند.محور عمده برنامه ها و فعالیت های این نمایشگاه در حوزه نمایش و عرضه کتاب ( چاپی،الکترونیکی)، مبادلات کپی رایت و ترجمه ، برگزاری رویدادهای فرهنگی مرتبط با کتاب و نشر متمرکز می شود.این نمایشگاه در فضایی به مساحت 4300متر مربع برگزار می شود که نزدیک به نیمی از این فضا به موضوع نشر الکترونیک اختصاص می یابد.کمپانی معروف و صاحب برند نشر در جهان معمولاٌ در این نمایشگاه حضور فعالی دارند. مهم ترین موضوعی که در این نمایشگاه مورد توجه بیشتر قرار می گیرد کمک به برقراری ارتباط حرفه ای بین عوامل نشر چین با عوامل نشر خارجی حاضر در نمایشگاه و انعقاد قراردادهای تجارت نشر بویژه مبادلات کپی رایت و ترجمه می باشد.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب پیش گفته به نظر می رسد بازار نشر چین می تواند بستر خوبی برای توسعه نشر ایران در سطح بین الملل به ویژه آسیای جنوب شرقی باشد.کشورهایی مثل مالزی، اندونزی، هند، تایلند، کره جنوبی و ویتنام حضور فعالی در نمایشگاه کتاب پکن پیدا می کنند.نشر ایران می توند از فرصت نمایشگاه پکن برای برقراری ارتباط حرفه ای و همکاری های نشر با ناشران چین و ناشران مختلف از جمله ناشران کشورهای آسیایی بهره جوید.این نمایشگاه فرصرت بزرگی برای نشر ایران جهت آشنایی و گفتگو با حجم زیادی از عوامل نشر از کشورهای آسیایی به حساب می اید. بازار نشر چین و سایر کشورهای آسیایی شدیداٌ نیازمند محتوای غنی و پربار آثار ایرانی بویژه در حوزه ادبیات داستانی و کودک و نوجوان می باشد. مطالعه و شناخت جریان ها و رویکردهای نشر در بازار نشر این کشورها و همچنین قواعد و سازو کارهای ورود و فعالیت در بازارهای نشر آنها می تواند یکی از مجاری مناسب برای انتقال دانش، فرهنگ و تمدن پربار ایران با بهره مندی از امکانات و ظرفیت های نرم افزاری و سخت افزاری صنعت نشر کشورمان باشد و در رشد و شکوفایی اقتصاد نشرما در عرصه های بین المللی کمک کند.
انتظار می رود مسئولان اجرایی غرفه ملی ایران در نمایشگاه پکن و همچنین دیگرعوامل نشر ایرانی شرکت کننده در نمایشگاه امسال کتاب پکن، اعم از ناشران، آژانس های ادبی، نویسندگان، مترجمان و تصویرگران، با شناختی دقیق از بازار نشر چین و استفاده از فضاها و برنامه های این نمایشگاه حضور هدفمندی در آن داشته و حامل خبرهای خوب از توسعه نشر ایران در بازار نشر چین و سایر کشورها باشند.
- Poter Anderson,Rights Revenge Gains in Importance, China Publishers Magazine,2017
- [2] .Dennis Abram,International Approaches to Children’s Publishing in China, China Publishers Magazine,2017
[3] . China Books Important and export Group, China Publishers Magazin,2017
[4] . Poter Anderson,Rights Revenge Gains in Importance, China Publishers Magazine,2017
