مدیر آژانس ادبی پل عنوان کرد:
ضرورت به‌کارگیری مدیرِ رایت در مراکز نشر برای ورود به بازار جهانی
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کارگاه آموزشی حمایت از ترجمه و انتشار کتاب ایران در بازار جهانی، یکی از برنامه‌های بیست‌وششمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران بود که مجید جعفری‌اقدم در آن، به بیان تجربیات فعالیت‌های بین‌المللی خود در حوزه نشر پرداخت.
کارشناس نشر بین‌الملل و مدیر آژانس ادبی پل در این نشست با ارائه تعریفی از بازار جهانی نشر گفت: در دنیا بخشی از ناشران دوست دارند فراتر از مرزهای خود کار کنند و همکاران و شریک‌های حرفه‌ای و کاری خود را -به عنوان مثال در ایران- جستجو کنند و مخاطب آثارشان را در دنیا گسترش دهند. به عبارت دیگر آن‌ها به دنبال مخاطبان جدید هستند؛ در واقع از هر کشوری عده‌ای ناشر جمع می‌شوند و بازار جهانی نشر را تشکیل می‌دهند.
وی افزود: به عنوان مثال وقتی از بازار نشر ترکیه صحبت می‌کنیم به کل این بازار کاری نداریم؛ در این کشور ۳۲ ناشر و ۱۳ آژانس ادبی هستند که تلاش دارند کتاب‌های خود را از طریق بستر نشر در دنیا بفروشند و از سوی دیگر رایت کتاب‌های دیگر را خریداری کنند و جمع آن‌ها از نظر من بازار جهانی نشر است.
جعفری اقدم با اشاره به ۲۵ سال تجربه کار خود در بازار جهانی نشر گفت: صحبت‌های من مبتنی بر تجربیات و آزمون و خطاهایم است که فکر می‌کنم به درد دوستان بخورد، برخی همکاران تازه می‌خواهند به این بازار وارد شوند و برخی همکاران تجربه‌های خوبی دارند، اما هدف اصلی ما تبادل تجربه با یکدیگر است.
وی در بخش دیگر صحبت‌های خود به محورهای فعالیت در بازارهای جهانی اشاره کرد و یادآور شد: یکی از این محورها تبادلات رایت و ترجمه است، در این محور سه اتفاق می‌افتد: یا رایت می‌خرید، یا رایت می‌فروشید یا رایت معاوضه می‌کنید. البته فراموش نکنیم که در این میان هر یک از این مسائل به جلسات تخصصی نیاز دارند.
جعفری اقدم با بیان اینکه خلق آثار مشترک یکی دیگر از این اقدامات است، گفت: این موضوع یعنی می‌خواهیم با ناشران خارجی اثر مشترکی را تولید و خلق کنیم. تولید آثار مشترک بحث دیگری است که در این زمینه یک ناشر خارجی پیدا می‌شود و می‌گوید کتابت را در کشورم با هزینه شما چاپ می‌کنم و در درآمد با هم شریک می‌شویم. بحث دیگر هم چاپ مشترک است، یعنی ناشران خارجی در پروژه‌های مشترک کتاب‌های ایرانی را به آن زبان تولید می‌کنند.
مدیر آژانس ادبی پل یادآور شد: بحث دیگر هم توزیع مشترک است، یعنی قراردادهایی بسته می‌شود که کتاب ناشران دیگر را در کشور خودتان توزیع می‌کنید و آن‌ها کتاب شما را در کشورشان توزیع خواهند کرد و به یاد داشته باشیم که توجه به این محورها برای حضور در بازار جهانی اهمیت دارد.
اولین گام؛ شناخت کشورهای هدف
وی در بخش دیگر صحبت‌های خود به بحث لوازم و مقدمات کار اشاره کرد و گفت: در این بخش مخاطب‌سنجی و نیازسنجی بازارهای هدف اهمیت دارد. هر بازاری تعریف خود را دارد و نمی‌توانیم از همان اول بگوییم که ما می‌خواهیم با کل دنیا معامله کنیم. باید در ابتدا با توجه به آثاری که داریم بازار هدف خود را مشخص کنیم و بگوییم مثلا در دو سال اول روی پنج کشور کار خواهم کرد و بعد درباره نیاز این کشورها و مخاطبان این کشورها تحقیق کنیم.
جعفری اقدم افزود: در این زمینه باید به داشته‌های خود نگاه کنیم و بعد بگویم بر اساس خواسته‌های آن‌ها آیا اثری داریم یا نه و اگرنداریم باید تولید کنیم. همچنین یادمان باشد که در نخستین سال‌های کاری سریع به سراغ ناشران بزرگ نرویم بلکه ابتدا جای خود را به خوبی بشناسیم، اندازه خود را بدانیم و بعد از تعریف خود به سراغ کار برویم و قدم‌به‌قدم جلو برویم.
وی درباره شناخت روندهای قالب موجود در بازارهای هدف نیز توضیح داد: این روندها هر چند سال یک‌بار تغییر می‌کند, به‌عنوان مثال در آلمان کتاب با موضوع راستگویی خوب می‌فروشد یعنی همانطور که یک رنگ، به عنوان رنگ سال انتخاب می‌شود، برای آن‌ها در نشر موضوعات متفاوت است و برای اطلاع از این موضوعات سایت‌هایی وجود دارند که به صورت هفتگی مطالبی منتشر می‌کنند و جریان‌های نشر دنیا را معرفی می‌کنند.
تهیه کاتالوگ و باقی ماجرا
جعفری اقدم با بیان اینکه تهیه کاتالوگ و معرفی اثر اهمیت زیادی دارد، گفت: اولین مولفه معرفی شما یک کاتالوگ است. در بخش شناسنامه‌ای کتاب نکاتی اهمیت دارد که اگر در کاتالوگ شما نباشد ناشر خارجی به غیرحرفه‌ای بودن نشر پی می‌برد. یکی از این موارد شابک است که در حیطه جهانی تعریف شده است، همچنین باید ویژگی‌های کتاب شامل جوایز و .. بیان شود.
به گفته وی، در بخش معرفی کتاب نیز باید دو پاراگراف در ۳۰۰ تا ۵۰۰ کلمه بیاوریم و در آن ویژگی کتاب را بیاوریم، دوستان ناشرهیچ وقت درباره کاتالوگ خساست به خرج ندهند و برای آن هزینه کنند. در برخی جاها بخش کوتاه و جذابی از کتاب آورده می‌شود. این‌ها همه نکات ساده اما مهمی است و اگر گام اول را درست برندارید نمی‌توانیم به گام‌های بعدی برویم.
جعفری اقدم تهیه نمونه صحفات آثار به زبان انگلیسی را از دیگر اقدامات ضروری برای تبادل رایت دانست و گفت: باید روی این موضوع توجه شود، شما باید این نمونه را به آژانس‌های ادبی بدهید و در صورت تایید آژانس به تناسب هر موضوع کتاب باید یک نمونه‌ای ارایه بدهید؛ به‌عنوان مثال برای کتاب‌های تصویری باید کل متن را به انگلیسی بدهید، برای کتاب غیر داستانی فهرست و فصل اول و برای کتاب‌های رمان و ادبیات داستانی شش تا هشت هزار کلمه از متن را به انگلیسی باید تهیه کنید.
وی یادآور شد: تهیه متن کتاب به زبان انگلیسی یک مزیت است اما اغلب ترجمه در حد یک معرفی کتاب است و قرار نیست وظیفه‌ای داشته باشیم که به عنوان ناشر ایرانی کتاب را ترجمه کنیم بلکه این موضوع بر عهده ناشر خارجی است. در این میان ناشر خارجی از طرح گرنت استفاده خواهد کرد تا بخشی از هزینه‌های چاپ کتاب را تامین کند.
آشنایی با آداب گفت‌وگو و مذاکره
جعفری اقدم با اشاره به دیگر نکات مهم در مبادله رایت نیز توضیح داد: آشنایی با جزییات ادبیات گفت‌وگو نیز نکته مهمی است. زمانی که با شخص صحبت می‌کنید باید آداب ابتدایی مذاکره را بدانیم، آشنایی با اسناد حقوقی رایج، تنظیم قرار ملاقات قبل از حضور در رویدادها، ارسال کاتالوگ‌های معرفی آثار از طریق ایمیل به طرف و درخواست بررسی آثار قبل از حضور در رویداد، همچنین دستور جلسه با شخص قبل از دیدار حضوری تعیین شود، همچنین قبل از دیدار درباره ناشر و فعالیت و کتاب‌هایش تحقیق کنید تا در مذاکره حضوری بتوانید با اطلاعات کامل با طرف مقابل وارد مذاکره شوید.
وی با اشاره به فعالان بازار نشر جهانی گفت: یادمان باشد که ناشر، مدیر است و باید پروسه نشر در خلق، تولید، چاپ و توزیع اثر را مدیریت کند. مبادله رایت از کارهایی است که ناشر خود نباید این کار انجام دهد بلکه باید مدیر تبادل رایت داشته باشد که این کار را برایش انجام بدهد. اما مساله اینجا است که در ایران ناشران این موضوع را مدیریت نمی‌کنند و شخصا برای فروش رایت اقدام می‌کنند.
راهکارهایی برای ورود به بازار جهانی نشر
مدیر آژانس ادبی پل در ادامه به راهکارهای ورود به بازار جهانی اشاره کرد و گفت: طبیعتا یکی از راهکارهای حضور در بازار نشر و مبادله با هم‌تایان خارجی، حضور در میادین و رویدادهای جهانی نشر یا به عبارت نمایشگاه‌ها است که همکاران ما می‌توانند با برنامه‌ریزی‌های لازم در آن‌ها حاضر شده و آثار خود را ارائه کنند.
وی ادامه داد: یکی از عرصه‌های مهم و موثر برای فروش رایت در بازار جهانی، سایت‌های جهانی فروش کتاب؛ خصوصا سایت آمازون است؛ به‌طوری که ناشران می‌توانند نسخه الکترونیکی اثرشان را برای فروش در این سایت بارگذاری کنند و علاوه‌بر آن، اگر ناشر خارجی نسبت به خرید رایت آن اثر ابراز علاقه کرد، مبادله انجام می‌شود. به عبارت دیگر سایت آمازون می‌تواند ویترین مناسبی برای کتاب‌های ما باشد که به نظر من تاثیرگذاری آن می‌تواند حتی بیشتر از نمایشگاه فرانکفورت باشد.
جعفری‌اقدم اضافه کرد: مجلات و نشریات ویژه معرفی کتاب‌ها در سطوح بین‌المللی نیز، دیگر راهکار معرفی آثار در بازار جهانی کتاب است که می‌تواند در ادامه، مقدمات مذاکرات و عقد قرارداد مبادله رایت را مهیا کند؛ مثل نشریه Publishersweekly. در ایران هم نشریه‌ای آغاز به کار کرده با نام Printed in iran که هدفش معرفی آثار ایرانی در جهان است و البته نمی‌دانم چقدر در این مسیر موفق بوده.
ضرورت به‌کارگیری مدیرِ رایت
وی تاکید کرد: عموما مسئول رایت انتشارات در زمان مبادله رایت حضور دارد و ناشر در محل نیست، چون این کار یک حیطه تخصصی و حرفه‌ای است و این موضوع در حد و وزن ناشر نیست که شخصا به بازار بین‌الملل بیاید زیرا او یا باید از قبل قواعد آن را بداند یا باید با آژانس‌های ادبی هماهنگ کند و شخصا نظارت داشته باشند. همچنین اسناد حقوقی و مدارک حقوقی شامل قراردادهای کپی‌رایت نیز نکته مهمی است که هر ناشری برای تبادل رایت باید نمونه‌ای از این قراردادها را داشته باشد.
جعفری اقدم درباره استفاده از امتیازاتی که کشورها برای ترجمه و نشر کتاب‌هایشان به فارسی به ایران می‌دهند؛ نیز توضیح داد: آخرین آمار می‌گوید در دنیا ۸۷ کشور برای ترجمه و چاپ کتاب‌هایشان در ایران گرنت می‌دهند که مبالغ هر یک از این گرنت‌ها متفاوت است، به یاد داشته باشیم که ما عضو قانون رایت نیستیم و باید ملاحظاتی داشته باشیم تا به بازار جهانی ورود پیدا کنیم. همچنین معمولا در هر کشوری برای ۱۰ کتاب گرنت می‌دهند و می‌توانید از کشورهایی مثل چین، ترکیه، ابوظبی و .. گرنت بگیرید.