فرهنگ مکتوب هر ملت و کشوری بستری شایان توجه در عرضه و بازنمود داشته های ادبی و هنری و همچنین سایر نمودها در فرهنگ شفاهی می باشد.
در ارزیابی غنای فرهنگی و ادبی هر ملتی معمولا وزن فرهنگ مکتوب را می سنجند.وجود قصه ها،افسانه ها،اشعار و سایرمکتوبات ادبی و هنری در ساختار فرهنگ مکتوب هر کشوری یکی از نشانه های بارز تمدنی و فرهنگی آن کشور می باشد.
در این که ادعا می شود فرهنگ ایران زمین از غنای بالایی برخوردار است بیشتر به وجود قصه ها،افسانه ها،داستان ها و سروده های ایرانی در شاکله فرهنگ مکتوب آن بر می گردد. در تعاملات فرهنگی و ادبی بین فرهنگ های مختلف،آثار نوشتاری در مقایسه با سایر مولفه های فرهنگی و هنری نقش بیشتر و موثرتری ایفا می کند و این امر بیشتر از کانال ترجمه و نشر آثار به زبان های مختلف در جهان اتفاق می افتد.
برای کمک به پویایی امر انتقال و اشاعه فرهنگ مکتوب هر کشوری،کارگزاران و تصمیم سازان فرهنگی آن کشور،سیاست ها و برنامه های متنوعی را برای حمایت از عوامل ترجمه و نشر در کشور خود به اجرا می گذارند. اهمیت دادن به موضوع حمایت از ترجمه و نشر آثار به زبان های مختلف در دهه های اخیر در کشورهای زیادی از شتاب بیشتری برخوردار بوده است.برای مثال در کشور همسایه ،ترکیه،از ده سال پیش برای پرداختن به این امر مهم پروژه خاصی تحت عنوان پروژه”تدا”در وزارت فرهنگ آن کشور اجرا می شود. در این پروژه از تمام مترجمان و ناشران در سراسر جهان که آثار به زبان ترکیه ای را به سایر زبان ها ترجمه و چاپ می کنند،در قالب ضوابط مشخصی حمایت می شود.
در این پروژه ضمن حمایت از مترجمان و ناشران خارجی با پرداخت درصدی از حق الترجمه کتاب به زبان مقصد،از ناشران و آژانس های ادبی کشور ترکیه نیز جهت برقراری ارتباط باعوامل ترجمه و نشر در سایر کشورها،از جمله حضور در نمایشگاه های بین المللی کتاب،حمایت می کند. این پروژه حمایتی باعث شده است هر سال حداقل 200 عنوان از کتاب های ترکیه ای در سایر کشورها به زبان های مختلف ترجمه و انتشار یابد. نمونه دیگر از این نوع حمایت ها،پروژه “الکتاب” در ابوظبی می باشد.این کشور در قالب این پروژه از ترجمه و چاپ کتاب های عربی به زبان های دیگر در کشورهای مختلف حمایت می کند.بدین صورت که هر ناشر خارجی می تواند با خرید کپی رایت اثر از ناشر عربی و ترجمه و چاپ آن در کشور خود از حمایت مالی این پروژه بهره مند شود. چنین پروژه های حمایتی در انواع مختلف تقریبا در تمام کشورهایی که به نوعی در فکر گسترش فرهنگ مکتوب خود در فراتر از مرزهایشان می اندیشند،تعریف شده است.آنها از این طریق اهداف زیر را دنبال می کنند:
- کمک به بسط و گسترش مخاطبین آثار خود در سایر کشورها
- کمک به ایجاد و برقراری روابط حرفه ای بین عوامل ترجمه و نشر خود با عوامل ترجمه و نشر در سایر کشورها
- کمک به رونق بازار اقتصاد نشر کشور خود.
- کمک به تعاملات فرهنگی و ادبی بین فرهنگ مکتوب خود با سایر فرهنگ ها در کشورهای مختلف
- کمک به پویایی فرهنگ مکتوب خود از طریق تاثیر و تاثر در تعامل با فرهنگ سایر کشورها
در کشور ما ایران انتقال و اشاعه فرهنگ مکتوب در سایر کشورها معمولا ساز و کار مشخصی نداشته و ندارد و برنامه تعریف شده ای برای حمایت از ایجاد و توسعه این امر مهم وجود ندارد. با نگاهی به سابقه حضور آثار ایرانی در بازار نشر سایر کشورها از طریق ترجمه و نشر آنچه که اتفاق افتاده و می افتد،مدیون تلاش فردی و موردی نویسندگان و ناشران ایرانی می باشد.مترجمان ایرانی اغلب کوشیده اند آثار سایر کشورها را به زبان فارسی ترجمه کنند.
البته این امر خود کار پسندیده ای است به شرط آنکه منجر به توسعه ترجمه بیشتر از تایف و خلق آثار ایرانی نشود. آنچه که آمارهای نشر در سال های اخیر نشان می دهد، نشانگرتقدم میزان چاپ کتاب های ترجمه ای به چاپ کتاب های تالیفی در حوزه ادبیات داستانی است و این خود ضایعه ای در ساحه ای ادبیات کشورمان می باشد.
کمک به نویسندگان و ناشران ایرانی جهت خلق و تولید کتاب های پر محتوا و مخاطب جهانی پسند و حمایت از آنها جهت تسهیل حضورشان در رویدادهای بین المللی نشر و همچنین حمایت از ناشران خارجی جهت توجه بیشتر به آثار ایرانی برای ترجمه و نشر آنها در کشور خود،امری ضروری و بایسته می باشد. متاسفانه در کشور ما سازمان دهی امر ترجمه و نشر آثار ایرانی و حمایت از حضور آنها در بازارهای نشر جهانی متولی خاصی ندارد و هر ناشر و موسسه فرهنگی دولتی و غیر دولتی بنا به صلاحدید خود،آثار متعلق به خود را به نوعی به اطلاع بازارهای جهانی نشر می رساند و از آنجا که این امر کاری هزینه بر و زمان بر می باشد و نیاز به حمایت و همت جمعی دارد،تلاش های فردی و موردی نتیجه خوبی را نداده و نمی دهد. ما منکر آن نیستیم که هیچ توجه و حمایتی از توسعه نشر ایران در عرصه های بین المللی نمی شود،ولی به عینه شاهد هستیم که اولا میزان این حمایت ها کفاف بازدهی خوب را نمی دهد و ثانیا راهکار مناسب حمایتی اندیشیده نمی شود.
